Dzieci w sieci, czyli rozwiązywanie współczesnych
problemów cyberuzależnienia i cyberprzemocy
Internet pomaga i szkodzi
Powszechność komputera (w tym smartfonów, czyli małogabarytowych komputerów) oraz łatwy dostęp do Internetu bardzo usprawnia oraz upraszcza codzienne funkcjonowanie prawie każdego współczesnego człowieka. Poprzez sieć wykonuje się wiele czynności zawodowych, można też uregulować płatności, dokonać zakupów, podjąć interakcje z innymi. Uczniowie zaś w szczególności poszukują interesujących ich wiadomości, poszerzają wiedzę, rozwijają zainteresowania, rozmawiają ze znajomymi, nawiązują zupełnie nowe kontakty, czy też poprzez tę formę aktywności szukają odprężenia, rozrywki, wypełnienia czasu wolnego.
Internet otwiera przed użytkownikami ogromne możliwości, ale też niestety równolegle niesie ze sobą poważne zagrożenia. Narażeni na nie są wszyscy użytkownicy, jednak szczególnie niebezpieczne mogą okazać się one dla osobowości młodych ludzi. Oprócz zagrożeń związanych z cyberprzemocą, nękaniem, nieodpowiednimi treściami, niewłaściwymi znajomościami czy łamaniem prawa (piractwo i świadome pobieranie kopii programów, gier, filmów, muzyki) wcale nierzadko młodzież, a także nawet młodsze dzieci poprzez stałe użytkowanie komputera i Internetu narażone są na brzemienne w skutkach cyberuzależnienie. Psychoterapeuci alarmują, gdyż problem ten z roku na rok dotyka coraz większą rzeszę nieletnich internautów.
Jako ciekawostkę warto dodać, że Chiny są pierwszym państwem, które uznało uzależnienie od internetu za zaburzenie kliniczne i najpoważniejsze zagrożenie dla populacji nastolatków. W kraju tym funkcjonuje już aż ponad 400 zamkniętych ośrodków terapeutycznych dla cyberuzależnionej młodzieży. Niestety problem ten narasta i wymaga konsolidacji wysiłków także w naszym kraju.
Istota uzależnienia od komputera i Internetu
Dziecko uzależnione od komputera i Internetu, kiedy tylko może zasiada przed monitorem. Najczęściej taka osoba cały swój wolny czas spędza w sieci, obserwuje, co się tam dzieje, rozmawia z innym użytkownikiem lub użytkownikami, pisze, uczestniczy w grach, ogląda filmy, niekiedy dla przykładu mówi, że chce sprawdzić tylko mail, a nie może oderwać się od komputera przez kilka godzin. Z czasem potrzeba korzystania z komputera oraz surfowania po Internecie przeradza się w nawyk i przestaje mieć znaczenie, czy przebywa się w sieci, gra, słucha muzyki, czy też robi coś innego, ważne jest aby komputer był włączony, a dziecko mogło bez przeszkód zatapiać się w nim.
Charakterystyczne jest rozdrażnienie, kiedy trzeba zająć się koniecznymi, codziennymi powinnościami lub z jakiś względów nie można swobodnie oddać się ulubionej czynności. Uzależnione dziecko z wielką niechęcią odrywa się od komputera, smartfona lub tabletu, niekiedy potrafi w tym momencie być aroganckie, a nawet agresywne wobec osób, które mu przeszkadzają.
Trzeba wiedzieć, że dla dziecka uzależnionego świat realny spada na odległy plan, dla takiej osoby ponadto, w pewnym sensie czas się zatrzymał i nawet w nocy potrafi ona nie rozstawać się z wirtualną rzeczywistością. W skrajnych przypadkach zniewolone dziecko nie potrafi funkcjonować poza przestrzenią, którą oferuje mu Internet, pogrąża się w fikcyjnej rzeczywistości. Najbardziej niebezpieczne jest jednak to, że jeśli proces nie zostanie w porę przerwany, pojawiają się zarówno niepokojące zmiany w zachowaniu kształtującego się człowieka, ale także poważnie narażone jest jego zdrowie psychiczne.
Przyczyny sprzyjające uzależnieniu:
- łatwość dostępu (dzieci mogą korzystać z komputera oraz Internetu w domu, w szkole, u znajomych lub niemalże wszędzie choćby poprzez telefon komórkowy),
- przyzwolenie dorosłych na wielogodzinne spędzanie czasu przed komputerem (opiekunowie niejednokrotnie czują się wówczas zwolnieni ze swych obowiązków wobec dzieci, bywają zadowoleni, że ich podopieczni „bezpiecznie” i w zasięgu ich wzroku spędzają popołudnia oraz wieczory),
- zaniedbania opiekuńczo-wychowawcze rodziców, pozostawianie dzieciom dużej swobody oraz na co dzień brak kontroli i właściwej organizacji czasu wolnego swoich pociech.
Co powinno zaniepokoić
Nadużywanie, przecenianie komputera, tabletu lub smartfona jako narzędzi oraz niekontrolowana, wielogodzinna aktywność dziecka przed ekranem niewątpliwie jest prostą drogą do uzależnienia. Niepokój dorosłych powinny wzbudzić przede wszystkim:
- spędzanie przez młodego człowieka każdej wolnej chwili w Internecie,
- zamykanie się dziecka w swoim pokoju,
- osłabienie więzi rodzinnych (konflikty, niechęć w stosunku do rodziców, drażliwość, podenerwowanie, kłótliwość),
- obojętność oraz uchylanie się od obowiązków domowych, szkolnych oraz innych którymi dotychczas dziecko się zajmowało,
- zaniedbanie lub zerwanie dotychczasowych relacji z koleżankami lub kolegami,
- funkcjonowanie w odrealnionym, wirtualnym świecie (przestaje mieć znaczenie to, co dawniej było dla dziecka istotne w realnej rzeczywistości),
- rezygnacja z alternatywnych form wypoczynku lub spędzania czasu wolnego (np. spotkań z przyjaciółmi, uprawiania sportu, zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych),
- pojawienie się nowych, niepokojących zachowań, które mogą być związane ze szkodliwymi oddziaływaniami w Internecie (agresywnymi grami, filmami, przemocą, nagabywaniem itp.),
- napięcie nerwowe występujące w przypadku braku możliwości dostępu do komputera i sieci,
- próby ograniczenia czasu spędzanego przed komputerem kończące się niepowodzeniem,
- zaburzenia sfery emocjonalnej (mogą one być związane z przeciążeniem informacyjnym oraz ze zmianą trybu życia, wielogodzinną w tym też nocną aktywnością przed komputerem),
- objawy fizjologiczne (zaczerwienienie i bóle oczu, pogorszenie wzroku, dolegliwości pleców, przedramion, ramion, dłoni, głowy, senność).
Skutki uzależnienia od komputera i Internetu
Uzależnienie może doprowadzić do wielu dolegliwości, a nawet chorób, zaburza ono ponadto funkcjonowanie dziecka, a przede wszystkim bardzo niekorzystnie wpływa na nieukształtowaną jeszcze psychikę oraz osobowość młodego człowieka. Do najbardziej charakterystycznych skutków uzależnienia od elektroniki i Internetumożna zaliczyć:
- niskie poczucie własnej wartości (ukształtowane m.in. wskutek ciągłej dezaprobaty ze strony innych),
- obojętność lub wrogość w relacjach rodzinnych, unikanie kontaktów z domownikami (zabierają oni cenny czas, który można spędzić ze smartfonem lub przed komputerem, poza tym dziecko nie przyjmuje do wiadomości, że jest uzależnione, twierdzi iż jest bezpodstawnie o to oskarżane),
- zanik kontaktów z rówieśnikami w wyniku izolacji od nich oraz nieumiejętności nawiązywania nowych relacji,
- utrata dotychczasowych zainteresowań,
- zmiany zachowania nasilone szczególnie mocno w sytuacji kontaktów z cyberprzemocą, materiałami pornograficznymi itp. (apatia, depresje, rozdrażnienie, zniechęcenie, pobudzenie, przemoc fizyczna, werbalna, brak wrażliwości na to, co odczuwają inni),
- osłabienie siły woli oraz motywacji do podejmowania jakiegokolwiek wysiłku niezwiązanego z działaniami na smartfonie lub komputerze,
- nieradzenie sobie z lękiem, złością, nudą, smutkiem, samotnością oraz innymi trudnymi emocjami,
- spadek sprawności psychicznej (przemęczenie, rozkojarzenie, trudności z koncentracją uwagi na wszystkim, co nie jest związane z aktywnością w cyberprzestrzeni),
- problemy w szkole (w kontaktach z innymi, ale też z nauką – zaniedbywanie obowiązków, pogorszenie ocen, brak promocji do następnej klasy),
- zaburzenia rytmu dobowego (dziecko nie dosypia w nocy),
- zaniedbania higieniczne oraz żywieniowe (osoba uzależniona nie ma czasu, by w sposób szczególny tym się zajmować),
- choroby somatyczne.
W JAKI SPOSÓB CHRONIĆ DZIECKO PRZED CYBERUZALEŻNIENIEM I CYBERPRZEMOCĄ?
JAKO RODZICE
- Zdobywajmy wiedzę
Jako rodzice powinniśmy poszerzać swoją wiedzę na temat internetu i czyhających w nim zagrożeń. Pomocne może okazać się czytanie artykułów, uczestniczenie w szkoleniach czy korzystanie z zasobów fundacji zajmujących się tym problemem.
Warto także poznawać narzędzia i aplikacje, których używają nasze dzieci. Można poprosić je o wspólne założenie konta i wytłumaczenie zasad funkcjonowania oraz zawierania znajomości. Wspólna nauka korzystania z jakiegoś serwisu jest świetnym momentem na podjęcie rozmowy o zagrożeniach płynących z jego użytkowania.
- Budujmy zaufanie
Ważne, żeby dziecko wiedziało, że może z nami porozmawiać i opowiedzieć o wszystkich swoich problemach. Zaufanie to coś, co buduje się latami, dlatego to istotne, aby pracować nad nim od samego początku.
Często zapewniajmy nasze dzieci, że mogą na nas liczyć w każdej sytuacji. Nie bójmy się podejmować trudnych tematów, szczególnie tych związanych z seksualnością człowieka, a w szczególności dorastającego nastolatka. Im więcej w tej kwestii dzieci dowiedzą się od nas, tym będą mniej podatne na fałszywy przekaz płynący z filmów pornograficznych.
Rozmawiajmy także o tym, co dzieje się w szkole i jak wyglądają relacje pomiędzy rówieśnikami. To ważne, aby uczyć nasze dzieci konstruktywnego przeżywania emocji tak, żeby same nie stały się sprawcami przemocy.
- Powiedzmy dzieciom o ich prawach
Dziecko powinno znać swoje prawa i wiedzieć, że cyberprzemoc jest karalna. Warto rozmawiać z nim o tym, że nikt nie ma prawa założyć konta na profilu społecznościowym, wykorzystując jego dane czy publikować zdjęć.
Ponadto młody człowiek musi mieć świadomość, że osoba po drugiej stronie monitora nie zawsze jest tym, za kogo się podaje. Dziecko czy nastolatek, który wie, że przesyłanie pornografii to przestępstwo, być może łatwiej pokona barierę wstydu i zwróci się o pomoc do zaufanego dorosłego. Pokażmy mu, że oprócz nas, rodziców, są też inne osoby, które są w stanie odpowiednio zareagować – ulubiony nauczyciel, wychowawca, szkolny psycholog, dziadkowie czy ciocia.
- Rozważmy filtry rodzicielskie
Są to specjalne programy, które pomagają rodzicom kontrolować, do jakich stron ich dziecko ma dostęp. Filtry blokują możliwość wejścia na serwisy z treściami pornograficznymi czy uniemożliwiają zapisywanie niektórych plików. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że tego typu aplikacje w całości nie rozwiążą problemu. Mogą być jedynie dodatkiem do rozmów o bezpiecznym korzystaniu z internetu i z pewnością nie zastąpią szczerej dyskusji o seksualności oraz dorastaniu. Pamiętajmy także, aby ochroną objąć smartfony – to za ich pośrednictwem wiele dzieci trafia na szkodliwe treści.
- Wspólnie szukajmy wartościowych stron
Warto, żebyśmy pamiętali, że internet to także bogactwo wartościowych serwisów i inteligentnej rozrywki. Jeśli pokażemy dzieciom ciekawe strony, które pomogą im realizować zainteresowania, jest mniejsza szansa, że wiedzione nudą, trafią na niebezpieczne treści. W sieci znajdziemy mnóstwo gier edukacyjnych, mądrych portali dla uczniów czy serwisów z filmami lub muzyką online.
Źródło: epedagogika.pl
